Cuối năm 1592, thành Thăng Long bốc cháy khi đoàn quân nhà Lê
tiến vào. Tiến công thẳng vào kinh đô, chiến dịch mùa đông đầy
táo bạo của Trịnh Tùng khép lại với sự sụp đổ của triều Mạc.
Vua Lê quay trở lại ngai vàng nhờ sự trợ giúp tận lực của hai
gia tộc Trịnh và Nguyễn.
Nhưng có gì đó không ổn.
Quyền lực nhà Lê giờ chỉ lay lắt như một ảo ảnh của quá khứ.
Công lao trung hưng đã đặt Trịnh Tùng lên vị trí tối cao của đất nước.
Ông cho mở phủ chúa như một lời tuyên bố rằng ai mới là kẻ nắm thực quyền.
Sự kiện này đánh dấu một vết rạn nứt với họ Nguyễn,
những người được triều đình phân công cai trị các xứ cực Nam nước Đại Việt.
Từ những người kề vai sát cánh với nhau vì đại cục, mầm mống cho một cuộc
xung đột mới đã nhen nhóm.
Nhìn thấu mưu đồ họ Trịnh, Nguyễn Hoàng gấp rút hành động
để đối đầu với tương lai khó lường phía trước.
Một mặt vẫn tỏ ra thần phục, mặt khác ông chuẩn bị kế hoạch
ly khai vĩ đại của gia tộc mình. Trong lời dặn dò sau cùng
cho người thừa kế, Nguyễn Hoàng đã mở đường cho một thời
đại phân tranh. Nếu có thể Bắc tiến đánh bại họ Trịnh được
thì tốt, bằng không thì phải giữ chắc lấy vùng đất hiện
có và mở rộng về phương Nam.
Bằng việc tạo ra một chính quyền mới hoàn toàn,
các chúa Nguyễn đã tự đặt mình vào vị trí
cực kỳ nguy hiểm. Đây là một hành động liều lĩnh vì tiềm
lực Nguyễn yếu hơn Trịnh rất nhiều. Trong khi
chúa Trịnh nắm giữ vùng đất lâu đời của người Việt,
với nhiều đồng bằng rộng lớn và sở hữu quân đội thiện
chiến đã từng hủy diệt triều Mạc tại Thăng Long,
thì vốn liếng trong tay chúa Nguyễn là một rẻo đất
xa xôi khắc nghiệt, khét tiếng với danh xưng Ô Châu ác địa.
Chính vì thế, họ Nguyễn quyết tâm thiết lập một hệ thống
phòng thủ kiên cố nhằm phong tỏa hoàn toàn đường Nam tiến
của họ Trịnh. Hệ thống này là sự kết hợp đầy tinh tế và
phức tạp giữa tự nhiên và nhân tạo, mà tâm điểm của nó là
hàng dặm trường thành mang tên Lũy Thầy. Trên một dải đất
kéo dài từ sông Nhật Lệ đến sông Lam, hai gia tộc
liên tục ăn miếng trả miếng, giằng co từng tấc đất,
cho đến lúc mệt mỏi và đành chấp nhận Rạch Đôi Sơn Hà.
Tuy nhiên, hai bên đều mơ đến ngày chính mình đánh bại đối thủ,
thống nhất một dải non sông.
Rút gọn